महात्मा गांधी आणि तीन माकडे

गांधीजींचे आचरण
गांधींजींची वचने

“जो बदल तुम्हाला या जगात पाहायला आवडेल, तो बदल तुम्ही स्वतःच घडवला पाहिजे !”
मी काय करु शकतो ? मी तर सामान्य माणूस ! अशा प्रकारचे उद्गार गांधीजींनी कधीच काढले नाहीत, ते नेहमी म्हणत, हळुवारपणाने तुम्ही जग बदलू शकता ! आणि त्यांनी तसे केले.

आपल्या विचाराने आणि कृतीने गांधीजींनी लाखो भारतीयांना प्रेरित केले आणि एका सामर्थ्य़शाली साम्राज्याला स्वतःच्या स्वप्नापुढे झुकायला भाग पाडले.

स्वतंत्र भारत या एकाच स्वप्नाने त्यांना असामान्य बनविले, लाखो भारतीयांचा अद्वितीय नेता बनविले. त्यांच्या पश्चात इतक्या दशकानंतर आजही त्यांचे विचार आणि कार्य तितकेच प्रेरणादायी आहे. गांधींजींच्या आयुष्यात घडलेल्या ज्या प्रसंगांनी त्यांचे जीवन घडविले, अशा प्रसंगांचे व त्यावरील गांधीजींच्या विचारांचे एकत्रीकरण या पुस्तकात केलेले आहे...

हे पुस्तक वाचून आपणही थोडंसे काही शिकू या!

संपादन- अनु कुमार
अनुवाद- प्रियंका कुलकर्णी
पृष्ठे- १७४
किंमत- १९० रुपये

`मोहनदास करमचंद गांधी` हे नाव एखाद्या प्रकरणाचे शीर्षक, रस्त्याची पाटी, तिकीट आणि पुतळा यांच्यापुरते मर्यादित राहू देऊ नये यासाठी प्रयत्न करा. वाचन करुन त्यांच्या कार्याची आणि वचनांची माहिती करुन घ्या.

ह्या पुस्तकात तुम्हाला त्यांचे कार्य आणि वचन या दोन्हीची माहिती मिळेल. यातून तुम्हाला जाणवेल की, गांधीजींच्या बोलण्यात, लिखाणात, वागण्यात केवढा साधेपणा आढळतो; पण प्रत्यक्षात ह्या गोष्टी इतक्या सहजसाध्य नसतात!

आणि या पुस्तकातून एक माणूस अन् एक महात्मा म्हणून तुम्ही त्यांना अधिक चांगल्या प्रकारे जाणून घ्याल...


(अनुपम खेर यांच्या पुस्तकातील प्रस्तावनेतून)

अंतरीचा दिवा

वि. स. खांडेकर

वि. स. खांडेकर आणि त्यांच्या साहित्याबद्दल मराठीत खूप लिहलं गेलं आहे.
मात्र, त्यांच्या चित्रपटसृष्टीतील कामगिरीबद्दलचा इतिहास झाकोळलेलाच राहिला. याचं प्रमुख कारण होतं, त्यांच्या पटकथांची अनुपलब्धता.
आज प्रथमच त्यांच्या पटकथांचा संग्रह `अंतरीचा दिवा` मराठी वाचकांच्या हाती येत आहे.
मराठी चित्रपटसृष्टीची मरगळ दूर होत असताना प्रज्वलित होणारा हा साहित्यिक नंदादीप, पुन्हा एकदा ध्येयधुंद चित्रपटांची सांजवात पेटवत मराठी चित्रपटसृष्टीचा कायाकल्प घडवून आणिल !
वि.स खांडेकरांना मराठीचे मॅक्झिम गॉर्की, प्रेमचंद, शरच्चंद्र का म्हटलं जातं, हे समजून घ्यायचं, तर हा अंतरीचा दिवा एकदा का होईना, आपल्या –हदयी मंद तेवत ठेवायलाच हवा..


संपादक- डॉ. सुनीलकुमार लवटे
पृष्ठे- ५८८
किंमत- ५५० रुपये
मुखपृष्ठ- चंद्रमोहन कुलकर्णी.


वि. स खांडेकर १९३६ ते १९६२ या सुमारे २५ वर्षांच्या कालखंडात पटकथाकार, संवादलेखक आणि गीतकार म्हणून सक्रिय होते. या काळात मराठीत १४, हिंदीत १०, तर तेलगू-तमिळमध्ये प्रत्येकी २ अशा २८ चित्रपटांची निर्मिती झाली.
त्यांच्या अधिकांश पटकथा मूळ होत्या, तर एक-दोन आधारित. विषयांच्या अंगांनी अधिकांश कथा सामाजिक. काही एक पौराणिकही,. सा-या कथा माणुसकी, समता, समाजवाद, मूल्यमहिमा, आदर्शवाद, बोध, ध्येय नि ध्यास इत्यादिंची जपणूक करणा-या होत्या. त्यांच्या पटकथांमागे समाज बदलण्याचं ध्येय आणि ध्यास होता. त्या रंजक करण्यासाठी त्यांनी प्रेम, प्रणयही चित्रित केला; पण ते त्यांचं लक्ष्य नव्हतं. चित्रपट यशस्वी करण्याचं साधन म्हणून, पट रंजक व्हावा म्हणून केलेला तो प्रयत्न असायचा. आधारित कथा मात्र त्यांनी निखळ मनोरंजनासाठी लिहिल्या. पटकथांमध्ये चारित्रिक, वैचारिक, भावनिक, सामाजिक द्वंद ठरलेलं. अधिकांश कथा शोकात्म होत्या. काही सुखान्तही. द्वंद्वात सुष्ट, सत्वपक्षाची सरशी ठरलेली. वि.स.खांडेकरांनी आपल्या पटकथा मेलोड्रामा, फॅंटसी, सटायर म्हणून लिहिल्या. कथा जशी घडली तशी लिहिण्याचा त्यांचा प्रघात होता. अपवाद म्हणून एखादी पूर्वदीप्ती शैलीविकासाची कथाही आढळते. त्यांच्या पटकथा एक विशिष्ट खांडेकरी वळणवाट घेऊन येतात, विकसित होतात.
खांडेकरांचे चित्रपटातील संवाद छोटे, सहज आहेत. त्यांत विचार, विवेक, सिंध्दांत आपसूक असतातच. त्यांची साहित्यातील सुंदर शब्दकळा इथेही भेटते. अनुप्रास, उपमा हा संवादाचा अविभाज्य भाग असतो. संवादात खोच, कोपरखळी, कोटीही असते. संवादातून कथाविकास, चरित्रचित्रण होत राहतं. नाटककाराचा मूळ पिंड असेलेले खांडेकर कथेत संवादातून नाटकीय प्रसंगांची पेरणी चपखलपणे करीत तो खुलवत राहतात.
प्रसंगानुरूप गीत, गाण्यांची रचना करण्यात वि. स. खांडेकर वाकबगार होते. प्रसंगानुकूल गीतरचना हे त्यांच्या चित्रकथाचं वैशिष्ठ्य. त्यांची गीतं ही प्रेम, प्रणय, निसर्ग, भाव यांचे वर्णन करीत विकसित होतात. गीतं लयबध्द असतात तशीच नादमधुरही, ती छंदयुक्त अधिक, काही कथांमध्ये त्यांनी अन्य प्राचीन आणि समकालीन कवींच्या रचनांचा उपयोग करण्याचा द्रष्टेपणा दाखविला. या रचनेनं त्यांचे चित्रपट बोधगम्य आणि रम्य होण्यास साह्य झालं आहे.


( पुस्तकाच्या प्रस्तावनेतूनः डॉ. सुनीलकुमार लवटे)

याला जीवन ऐसे नाव

इतिहासात डोकवा, जी मंडळी आशावादी होती त्यांनी प्रतिकूल परिस्थितीतून मार्ग काढलेला दिसेल.
शिवाजी महाराजांचे उदाहरण पहा. प्रचंड आशावादी होते म्हणूनच हातात काहीही नसताना सुध्दा
विजापूर आणि मोगल हया दोन मोठ्या साम्राज्यवाद्यासी ते य़शस्वी झुंज देऊ शकले.

दुस-या महायुध्दात जर्मनीमध्ये ज्याच्या यातनातळात जी ज्यू मंडळी वाचली ती आशावादी होती.
आठ-नऊ वर्षे त्यांनी प्रचंड प्रतिकूल परिस्थितीशी झुंज दिली.

कोणाही यशस्वी माणसांचे उदाहरण घ्या., तुम्हाला याच सिध्तांताची प्रचिती येईल.
तुम्ही तुमचे स्वतःचे आयुष्यही पहा.
जेव्हा जेव्हा कठीण परिस्थितीशी मुकाबला करुन तुम्ही यशस्वी झाला आसाल तेव्हा तुमच्याकडे आशेची शिदोरीच असेल.

लेखक- संजीव परळीकर
पृष्ठे- ७६
किंमत- ८० रुपये
मुखपृष्ठ- चंद्रमोहन कुलकर्णी


तुम्ही जर माझ्याशी सहमत असाल तर हे पुस्तक तुम्हाला निश्चितपणे आवडेल.
ह्या पुस्तकात मी छोट्या चौदा गोष्टी लिहल्या आहेत. काही गोष्टी काल्पनिक आहेत, काही सत्यकथा आहेत,
तर काही प्राण्यांच्या आहेत, तर काही इमेलद्वारे माझ्यापर्यत पोहोचल्या आहेत.

ह्या गोष्टीतून मोठे धडे घ्यायचे आहेत, ते तात्पर्यामध्ये लिहलेच आहे,
पण तेही धडे अमलात आणले तर आयुष्यावर दुरगामी परिणाम काय होतील ते मी सारांशामध्ये लिहले आहे...

(लेखकाच्या प्रस्तावनेतून)

द पेशंट

एका रुग्णाचा ऑस्ट्रेलियाच्या आरोग्यव्यवस्थेमधला प्रवास


सत्तेचाळीस वर्षांच्या जोनाथन ब्य्रुस्टरला जग मुठीत आल्यासारखं वाटतं, त्याच्याजवळ काय नाही ?
लठ्ठ पगाराची नोकरी, सुखी संसार, खासगी शाळेत जाणा-या दोन मुली, झकास बंगला आणि आलिशान गाडी!
त्याच्यावर कर्जाचा बोजाही आहे; पण त्याची त्याला काळजी नाही.
मात्र, एक पहाटे त्याला लघवीवाटे रक्त जातं. रुग्णालयाच्या इमर्जन्सी विभागात डॉक्टरांच्या भेटीसाठी आठ तास थांबावं लागतं.
ह्या यशस्वी आयुष्यात जोनाथनचं आरोग्याकडे दुर्लक्ष झालयं. युरॉलॉजिस्ट डॉ. मोहम्मद खाद्रा त्याच्या संपर्कात येतात. निदान आणि उपचार ह्यांच्या जंजाळात त्याला मूत्राशयाचा कॅन्सर असल्याचं निष्पन्न होतं; पण डॉ. खाद्रांच्या दृष्टीनं जोनाथन आजाराच्या मानानं तरुण असला, तरी एक सामान्य रुग्ण राहत नाही. त्यांच्या आयुष्यातली साम्यस्थळं दिसू लागतात.
डॉ. खाद्रांचं आयुष्यही एका ठरविक वळणावर जातं, आयुष्यही नश्वर आणि बेभरवशांचं असल्याचं त्यांचा आजार त्यांना शिकवून जातो.
स्वतःच्या मर्त्यपणाची जाणीव झाल्यावर त्या दोघांनाही आजवर लाभलेल्या आयुष्याबद्दल कृतज्ञता वाटू लागते.

मुळ लेखक- डॉ. मोहम्मद खाद्रा
अनुवाद- डॉ. देवदत्त केतकर
पृष्ठे- १८०
किंमत- १९० रुपये.
मुखपृष्ठ- चंद्रमोहन कुलकर्णी.

गीतांजली

भावानुवादित काव्यसंग्रह

रविंद्रनाथांचे भाषेवरील प्रभुत्व, परमेश्वराच्या भेटीची अनिवार्य ओढ, एका बाजुला मृत्यूबद्दलची भीती, तिरस्कार
तर दुसरीकडे त्याच्या प्राप्तीची तळमळ, स्वतःच्या उणीवांची आणि मलिनतेची जाणीव , अंतःकरण सूचितेची उत्कट इच्छा, कुठलेही अवजड अलंकार ,उपमा, उत्प्रेक्षा न वापरता निसर्गात आढळणा-या चंद्र, सूर्य, तारे, आकाश, प्रकाश, भरती-ओहोटी यासारख्या प्रतिमांचा समर्पक वापर करुन सहजपणे सांगितलेले जीवनविषयक सत्य व तत्वज्ञान
या सर्वच गोष्टी थक्क करणा-या होत्या.
स्वतः एक उत्तम चित्रकार आणि संगीतकार असल्यामुळे कुंचल्यानी रेखाटलेल्या चित्रासारखे,
काव्यातून नादमय शब्दचित्र आपल्या डोळ्यासमोर उभे करण्याची त्यांची हातोटी केवळ अवर्णनिय !

मूळ बंगाली लेखक-रवींद्रनाथ टागोर
भावानुवाद- डॉ. अमिता गोसावी
पृष्ठे- १०८
किंमत- १०० रुपये.


हे छोटंसं फुल पटकन खुडून घे, विलंब करु नकोस ! अन्यथा ते कोमेजून जमीनावर धुळीत पडेल, अशी मला भिती वाटते.
त्याला तुझ्या गळ्यातील हारात जागा मिळाली नाही तरी चालेल., पण तुझ्या हाताने खुडून घेताना होणा-या वेदनेने बहुमानित कर आणि खुडून घे.
मी सावध होण्य़ाआधी बघता-बघता दिवस ढळेल आणि तुझ्या अर्चनेसाठी अर्पण होण्याची वेळ निघून जाईल, अशी मला भिती वाटते.

या फुलाचा रंग जरासा उडालेला असला आणि गंध मंद झाला असला , तरी त्याला तुझ्या पूजेत सहभागी व्हायची संधी दे.वेळेतच त्याला खुडून घे.

कार्गोची कणसं

साधीसरळ जीवनशैली असणारी गावाखेड्यातील माणसं आपल्या पध्दतीनं या नव्या बदलांना सामोरं जाण्याचा केविलवाणा प्रयत्न करतात; पण बरेचदा अपयशी होतात; या अपयशातून उभं राहण्याची धडपड करतात;बरेचदा कोलमडतातही!

लेखक- नरेंद्र माहुरतले
पृष्ठे- १२८
किंमत- १३० रुपये
मुखपृष्ठ- चंद्रमोहन कुलकर्णी


गाव, गावकीतील अनेक प्रश्न विकासाच्या नावानं पुन्हा भकास होताना दिसातात. या भकासपणात होरपळ होते ती गावाखेड्यात राहणा-या सामान्यांचीच!
आर्थिक विषमतेमुळे हे भकासपण पुन्हा डोळ्यात सलू लागलं.
`इमला व पाया` संस्कृतीत गुंतून पडलेलं हे भीषण वास्तव गावाशी घट्ट जुळलेल्या नाळेपासून वेगळं होण्याचा प्रयत्नही जेव्हा करु देत नाही, तेव्हा पुन्हा भेसूर व्हायला लागतं....

खुलताबादचा खजिना

या घटना आहेत सुमारे पस्तीस ते चाळीस वर्षापूर्वीच्या. आजही आपल्या महाराष्ट्रात नव्हे, तर संपूर्ण भारतातच आणि शहरी भागीतील कौटुंबिक, सामाजिक वातावरणामध्ये जमीन-अस्मानाचा फरक आहे. घरापासून लांब असणा-या शाळा, शिक्षणाच्या अपु-या सुविधा, खेळण्याच्या साधनांचा अभाव, मार्गदर्शक व्यक्तींची कमतरता, आधुनिक यंत्रांची आणि तंत्रज्ञानाची अनुपलब्धता आणि कमालीचे दारिद्र्य- हेच दुर्दैवाने आजही ग्रामीण भागातले वास्तव आहे.
`खुलताबादचा खजिना` या पुस्तकाद्वारे ग्रामीण आणि शहरी भागातील मलामुलींमध्ये असणा-या दरीमध्ये सेतू बांधण्याचा प्रयत्न केला आहे. यातल्या सर्वच कथांची बीजं ग्रामीण भागातच सापडली. ती बीजं रुजली आणि वाढली मात्र शहरात. परंतु त्यांचा मूळ गाभा नैसर्गीक आणि ग्रामीण आहे. या कथा कुमार, तसचं किशोर गटातील मुलामुलींना, त्यांच्या पालकांना आणि शिक्षकांनाही आवडतील ...

लेखिका- मिरा सिरसमकर
पृष्टे- ६०
किमत- ९५
मुखपृष्ठ व आतली चित्रे - देविदास पेशवे


खट्याळपणा, खोडकरपणा, खेळकर वृत्ती आणि खळाळणारा उत्साह ही सा-याच लहान मुलांची वैशिष्ट्य..
`खुलताबादच्या खजिन्यात` या अशाच गमतीजमती दडलेल्या आहेत. खरं तर यातली मुलं तुम्हाला कुठेतरी भेटलीही असतील !

स्थूलतेला करा टाटा

डीव्हीडी असलेला मराठीतला पहिला `कॉम्बीपॅक...`




डॉ. आशिष बोरकर व डॉ. गौरी बोरकर यांचे स्थूलते वरील संशोधन पुस्तकरुपाने येत आहे.
आपली प्रकृती आणि व्यवसाय यांना अनुरूप आहार, योग्य उपचार आणि नियामित व्यायाम ही त्रिसूत्री अंगीकारल्यास स्थूलतेवर विजय मिळविणे सोपे जाते.

स्थूलतेमुळे होणारे विविध आजार व उपचार यांची माहिती, प्रौढांबरोबरच सध्या लहान मुलांमध्ये आढळणारे स्थूलतेचे चिंता करायाला लावणारे प्रमाण याचा सखोल ऊहापोह या पुस्ताकामध्ये केला आहे.

स्थूल लोकांसाठी दैनंदिन आहार, धार्मिक उपवासाच्या दिवशीचा आहार, लग्न-समारंभातील आहार, हॉटेलमध्ये गेल्यास काय आहार घ्यावा यांसारख्या बारीकसारीक गोष्टींचा अंतर्भाव, हे या पुस्तकाचे वैशिष्ट्य !

ब-याच लोकांना वेळेअभावी घराबाहेर जाऊन `जीम`मध्ये व्यायाम करणे शक्य होत नाही.
गृहिणी, व्यावसायिक, नोकरदार, लहान व तरुण मुले-मुली यांच्यासाठी खास Fat Burn करणारे सोपे व्य़ायामप्रकार या पुस्तकाबरोबरच्या डी.व्ही.डी. मध्ये देण्यात आले आहे.


लेखक- डॉ. आशिष बोरकर आणि डॉ. गौरी बोरकर
पृष्ठे- ८२
किंमत- ९५ रुपये.
मुखपृष्ठ- चंद्रमोहन कुलकर्णी

इंटरव्ह्यू टेक्निक्स आणि प्रेझेन्टेशन स्किल्स

इंटरव्ह्यू म्हटले की, इंग्रजीतील बोलणे, टाय लावणे, कडक शेकहॅंड करणे, अशा गोष्टींनाच अनावश्यक महत्व दिले जाते. इंग्रजी माध्यमाच्या शाळा-कॉलेजात शिकलेली मुले जे काही इंग्रजी बौलतात, त्यामुळे लहान शहरातील, गावांतील मुले-मुली भारावून जातात. आपल्याला इंग्रजी बोलता येत नाही याची न्यूनगंड त्यांच्या मनात तयार होतो...

नोकरीसाठी अर्ज कसा लिहावयाचा,
स्पर्धा परीक्षेसाठी ग्रुप डिस्कशनची तयारी कशी करायची ..

या सर्व गोष्टींबद्दल त्यांच्यामध्ये अनभिनज्ञता असते. त्यामुळे अनेकदा ते आपली माहितती प्रभावीपणे मांडू शकत नाहीत. म्हणूनच हे पुस्तक महाराष्ट्रातल्या सर्व लहान-मोठ्या गावांमध्ये, शहरांमध्ये राहणा-या; स्पर्धा परीक्षांची,
इंटरव्ह्यूची तयारी करत असेलेल्या मुला-मुलींसाठी लिहलेले आहे.


इंटरव्ह्यूच्या वेळेला विविध प्रश्नांची उत्तरं कशी द्यायची, इंटरव्ह्यूच्या वेळेला पाळायचे शिष्टाचार आणि
आवश्यक देहबोली (Body Language) याबद्दलची सविस्तर माहिती या पुस्तकात देण्यात आली आहे.



लेखिका- डॉ. अरुणा कौलगुड
पृष्ठे – ८४
किंमत- ९५ रुपये
मुखपृष्ठ- चंद्रमोहन कुलकर्णी

ई.ई.सी.पी.तंत्र

-हदयावर काबू मिळविण्याचा एकमेव शस्त्रक्रिया-विरहित उपाय
-हदयाचे पुनरुज्जीवन करणारे ई.ई.सी.पी.तंत्र

एनहान्स्ड एक्स्टर्नल काउंटर पल्सेशनबद्दलचे पहिले सर्वसमावेशक गाईड

पेशंटच्या ह्दयात अक्षरशः जान भरणारी शस्त्रक्रियाविरहित उपचारपध्दती....
ई.ई.सी.पी. म्हणजे एनहान्सड एक्सटर्नल काउंटर पल्सेशन, ई.ई.सी.पी. बद्दल मी यापूर्वी का ऐकले नाही?
साशंकता, क्षोभ, आश्चर्य व आनंद अशा संमिश्र भावना मिसळलेला हा प्रश्न ह्दयरोग्याचे पेशंट व स्नेहीजन सतत आम्हाला विचारत असतात.
संपूर्ण रक्ताभिसरण संस्थेच्या कामाला चालना देऊन ह्दयरोगावर उपचार करणारी ही शस्त्रक्रियाविरहित बाह्य उपचारपध्दती सर्वांना लाभदायक ठरावी. शंभरावर शोधनिबंधांमधून हीचे फायदे निर्विवादपणे सिध्द झालेले आहेत. अशी ही ई.ई.सी.पी. सर्वांपर्यंत पोहोचावी. बायपास-ऑँजिओप्लास्टी इतकीच कार्यक्षमता असणारी ई.ई.सी.पी. अनेक ह्दयग्रस्तांना माहीत व्हावी, हा या अनुवादामागचा मूळ हेतू आहे.
“मी अगदी याचीच वाट पहात होते. मला एक नवजीवन मिळाल्यासारखं वाटतं आहे. अंजायना पूर्ण गायब झाला आहे. बरं झालं मी ई.ई.सी.पी. घेतली ”, मधुमेह, रक्तदाब व हार्ट फेल्युअरने त्रस्त असणा-या
चौ-याहत्तर वर्षाच्या मॅडेलिन बाईंचे उदगार असंख्य ह्दयरुग्णांना आशेचा किरण दाखवतील, अशी आशा आहे.


मूळ लेखक- डेबरा ब्रेव्हरमन( एम.डी)
अनुवाद- डॉ. अश्विनी घैसास
पृष्ठे- १५२
किंमत-१६० रुपये
मुखपृष्ठ- चंद्रमोहन कुलकर्णी

नेव्हर टू रिटर्न

भटक्या जमातीतील मुलाच्या होरपळलेल्या बालपणाची सत्यकथा

एका हिरावलेल्या बालपणाची अंतःकरण पिळवटून टाकणारी सत्यकथा!

समाजकल्याण खात्यानं सॅंडी रिडला आपल्या ताब्यात घेतलं, तेव्हा तो फक्त एक वर्षाचा होता. त्या वेळी त्याच्या आईला कल्पनाही नव्हती की, तो तिच्या नजरेला जन्मात परत कधी पडणार नव्हता.
नेव्हर टू रिटर्न ही स्कॉटलंडमधील टिंकर ह्या भटक्या जमातीत जन्मलेल्या सॅंडी रिड व त्याची मोठी बहीण मॅगी ह्यांची एक विलक्षण गोष्ट आहे. कोवळ्या वयात त्यांना त्यांच्या आई-वडिलांपासून व विशिष्ट जीवनपध्दतीपासून दूर केल्यानंतर त्यांच्या आयुशष्याची काय आणि कशी परवड झाली ह्याची ही गोष्ट आहे.
एका हिवाळ्यातील रात्री समाजकल्याण खात्याच्या अधिका-यांनी भटक्या जमातीच्या ह्या लोकांच्या जंगलातील तंबूवर छापा घातला. त्यांच्या छाप्याचा उद्देश होता, त्यांच्या सगळ्यात लहान मुलांना आपल्या ताब्यात घेऊन त्यांना चांगले जीवन देणे, पण त्यांनी विचार केला होता तसे जास्त चांगले आयुष्य ह्या मुलांना मिळालेच नाही. शेवटी तर तो आपल्या ताब्यात असणा-या मुलांचे पध्दतशीर शोषण करणा-या कुप्रसिध्द `अंकल डेव्ह`च्या मगरमिठीत अडकला.

या एका पिढीतील मुलांची आयुष्ये कशी उद्ध्वस्त केली गेली,एक संपूर्ण पिढीच आपले बालपण कसे हरवून बसली, याची ही एक धक्कादायक कहाणी आहे..या परिस्थितीवर आणि शोषणावर मात करुन एका मुलाने कशी तग धरली, ह्याचेही यात चित्रण आहे.

मूळ लेखक- सॅंडी रीड
अनुवाद- सुनिता कट्टी
पृष्ठे- २३०
किंमत- २४० रुपये
मुखपृष्ठ- फाल्गुन ग्राफिक्स

अण्णा हजारे

भ्रष्टाचाराच्या विरोधातील भारतीय लढ्याचा चेहरा


भारतीय राजकारणातील भ्रष्टाचाराचा आणि तो दूर करण्यासाठी ज्येष्ठ समाजसेवक अण्णा हजारे यांनी पुकारलेल्या एकहाती लढ्याचा सर्वांगीण उहापोह या पुस्तकात करण्यात आला आहे.
भ्रष्टाचाराविरुध्द कडक पावले उचलण्यासाठी , भ्रष्ट नोकरशहांना लगाम घालण्यासाठी आत्तापर्यंत कोणती विधेयके आणण्यात आली, नेमके काय प्रयत्न करण्यात आले, याचा इतिहास या पुस्तकात मांडण्यात आला आहे. या पार्श्वभूमीवर भ्रष्टाचाराविरुध्द कडक कायदा आणण्यात ज्यांनी अडथळे आणले त्यांच्याविरुध्द नागरी समाजाचा असलेला रागसुध्दा येथे नोंदविण्यात आला आहे.
नागरी समाजाच्या संतापाचे अण्णा हजारे यांनी व्यापक जनआंदोलनात रुपांतर केले. यामुळे यासंदर्भातील विधेयक संसदेत मांडणे किती ताताडीचे आणि आवश्यक आहे, हे खासदारांना उमगले. भारतातील उच्च स्तरावरील भ्रष्टाचार आणि यामुळे देशातील अर्थव्यवस्थेचा आणि लोकांच्या कल्याणाचा कसा लचका तोडला जात आहे, याचा समग्र आढावा या पुस्तकात घेण्यात आला आहे.
सार्वजनिक क्षेत्रात भ्रष्टाचाराचा गंभीर गुन्हा करण्या-या लोकांविरुध्द कारवाई करण्यास सध्याच्या कायद्यात कशा त्रुटी आहेत, यावरही हे पुस्तक झगझगीत प्रकाश टाकते.
आधी केले ; मग सांगितले, या न्यायाने अण्णांनी आयुष्यभर कार्य केले. ज्या माणसाला स्वतःचे कुटुंब नाही, संपत्ती नाही, बॅंकेत ठेव नाही, त्याने स्वतःला `फकीर` म्हणवून घेण्यात काहीही आश्चर्य नाही.


संपादक- प्रदीप ठाकूर आणि पूजा राणा
अनुवाद- धनंजय बिजले
मुखपृष्ठ- चंद्रमोहन कुलकर्णी
पृष्ठे- १३६
किंमत- १२५ रुपये

अनलाईकली हिरो...ओम पुरी

अनलाईकली हिरो ओम पुरी...

या पुस्तकात ओम पुरी यांचे खासगी आयुष्य, त्यांनी केलेला संघर्ष, त्यांची अस्वस्थता, त्यांच्या ह्दयातील वेदना यांचे दर्शन घडते.

पंजाबातून डोळ्यात स्वप्ने घेऊन आलेला मुखदुर्बळ कलाकार, एनएसडीमधील जातिवंत `फ्लर्ट`, खाण्याचा शौकीन व उत्तम कूक आणि पूर्णतः कुटुंबवत्सल माणूस..ओम पुरी यांची विविध रुपे या पुस्तकात पाहायला मिळतील.

कुटुंबातील सदस्यांबरोबरच्या गमतीदार प्रसंगाची मालिका, भारतीय आणि ब्रिटिश चित्रपटसृष्टीतील व्यक्तिंच्या सहवासातील अनेक धक्कादायक घडामोडी,प्रेमप्रकराणातील रहस्य यांचा उलगडा या पुस्तकातून होईल. अतिशय दुर्मिळ आणि वैशिष्ठ्यपूर्ण छायाचित्रांचाही आस्वाद घेता येईल.
मार्मिक,प्रामाणिक आणि उत्साहपूर्ण शौलीत लिहलेली ही कहाणी म्हणजे देशातील एका गुणवंत कलाकाराच्या कार्याचा गौरव आहे.
`सिटी ऒफ जॊय` या चित्रपटात ओम पुरी सोबत काम केलेल्या पॅट्रिक स्वेझ या दिवंगत अभिनेत्याने त्यांच्या त्याच्या आयुष्यावर पडलेला प्रभाव पुस्तकात सांगितला आहे.

प्रसिध्द समीक्षक डेरेक माल्कम यांनी ओम पुरी यांची गुणवत्ता आणि कलेचा प्रचंड परीघ यांचा आढावा घेतला आहे.

नसरुद्दीन शाह यांनी `नॅशनल स्कूल ऒफ ड्रामा`पासून सुरु झालेल्या त्यांच्या मैत्रीच्या आठवणींना उजाळा दिला आहे.
राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय चित्रपटाच्या क्षितिजावर ओम पुरी या ता-याचा उदय होण्याची कहाणीही पुस्तकात वाचावयास मिळेल.


मूळ लेखिका- नंदिता सी. पुरी.
अनुवाद- अभिजित पेंढारकर
पृष्ठ- १८४
किंमत- २२० रुपये
मुखपृष्ठ- चंद्रमोहन कुलकर्णी

क्रिटिकल

वैद्यकीय व्यवसायाच्या अवमुल्यनाची कहाणी

मार्च-एप्रिल २००७ मधल्या एका आठवड्यात एकमेकांना आजिबात न ओळखणा-या तीन माणसांच्या आरोग्याच्या संदर्भात सर्वस्वी अनपेक्षित अशा घटना घडल्या. ह्या घटनांमध्ये दोघांचा जीव गेला आणि शिवाय हजारो लोकांच्या जीवनांवर गंभीर परिणाम झाले.

या घटनांमध्ये बळी पडलेल्या लोकांना असं काही होणार, याची पुसटशीही कल्पना नव्हाती. या तिघांमधला एक गोरा डॉक्टर होता. दुसरा आफ्रिकन-अमेरिकन असून तो कॉम्प्युटर प्रोग्रॅमर होता. तिसरा माणूस आशियाई वंशाचा होता. व्यवसायानं अकाउंटंट असणा-या या तिस-याची निर्घृण हत्त्या झाली होती.

मूळ लेखक- रॉबिन कुक
अनुवाद- प्रमोद जोगळेकर
पृष्ठे- ३५४
किंमत- ३६० रुपये
मुखपृष्ठ- चंद्रमोहन कुलकर्णी



रॉबिन कुक यांच्या `क्रायसिस` या कादंबरीत कॉन्सिएर्ज वैद्यकीय पध्दतीच्या सामाजिक परिणामांवर भाष्य होते. स्वतः डॉक्टरांच्या मालकीची स्पेशॅलिटी हॉस्पिटल असणे, हा या कादंबरीचा विषय़ आहे.

अन्जेला डॉसन या हुशार डॉक्टरने आपली प्रॅक्टिस खालावल्यानंतर `एंजल्स हेल्थकेअर` ही कंपनी सुरु केलेली असते. भांडवल बाजारात उतरण्याच्या काही आठवडे अगोदर अन्जेला आर्थिक अडचणीतून बाहेर पडण्यासाठी कसोशीने प्रयत्न करत असताना कंपनीच्या हॉस्पिटलांमध्ये संसर्ग फैलावून मृत्यूची मालिका सुरु होते.

याच हॉस्पिटलमध्ये वैद्यकिय तपासनिस लॉरी मॉन्टगोमेरीचा नवरा डॅक स्टेपलटन याच्या गुडघ्यावर शस्त्रक्रिया होणार असल्याने तिला या प्रकरणात वैयक्तिक रस असतो. चौकशी करण्यासाठी लॉरी मॉन्टगोमेरी एंजल्सच्या हॉस्पिटलमध्ये गेल्याने घाबरलेली अन्जेला आपल्या माजी नव-याची मदत घेते. तो कंपनीचा मुख्य भागधारक असलेल्या माफिया डॉनकडे जातो. आपली गुंतवणूक बुडणार या कल्पनेतून माफिया डॉन त्याच्या पध्दतीने काम सुरु करतो.

यामधून कादंबरीतल्या पात्रांवर येणारी संकटे आणि वैद्यकीय क्षेत्रातल्या रहस्यमय घडोमोडी वाचकांना खिळवून ठेवतात.

-ख्रिस्तीन हंटली (बुकलिस्ट) हंटली (बुकलिस्ट)

झॅण्ड

मॅनहॅटनच्या ब्लॅक आऊटमध्ये घडलेली रहस्यकथा



लोकप्रिय अमेरिकन लेखिका कॅरोल हिगिन्स क्लार्क हिच्या रेगन रैली मालिकेतील `झॅण्ड`ही एक उत्कंठावर्धक रहस्यकथा. लॉरेन्स लिली ही हॉलीवूडमध्ये पदार्पण करु पाहणारी एक नटी. न्यूयॉर्कच्या जे.एफ.के.विमानतळावरून टॅक्सीतून मॅनहॅटनमधल्या तिच्या घरी परत येत असते. वाटेतच तिचा धनाढ्य नवरा फोन करुन घटस्फोटाची नोटीस देत असल्याचे तिला सांगतो. तेवझ्यात न्यूयॉर्क शहराचा वीज पुरवठा खंडीत होतो आणि संहूर्ण शहर कोळोखात बुडून जाते.
या काळोखात अनेक गोष्टी होत असतात.
एका छोट्या जागेत `स्टॅंड अप कॉमिडीचा` शो बघण्यासाठी वीकएन्डच्या निमित्ताने गर्दी झालेली असते. दोन व्यक्ती लॉरेनच्या घराचे कुलूप तोडण्याच्या खटापटीत असतात.
एका निष्पाप तरुणाला आपल्या जाळ्त फसवून जन्माची अद्दल घडवण्याच्या उद्देशाने एक तरुणी त्याच्या मागे हात धुवून लागलेली असते.
सगळी तरुणाई नाक्यावरच्या बारमध्ये जमा होते.
घरात बसून अंधारात दुसरे काहीच करण्यासारखे नसल्याने लोक चौकाचौकात जमून `बार्बेक्यू पार्टी` करत धमाल करीत असतात.
ब्लॅकआऊटच्या रात्री वरवर वेगवेगळ्या वाटणा-या या घटनांची सांगड घालत लेखिकेने मोठ्या कौशल्याने एका उत्कंठावर्धक कथानकाची गुंफण केली आहे.
कथानक न्यूयॉर्कच्या मॅनहॅटन या भागात घडते. जिथे दिवे दिवस असूनसुध्दा चालू असतात. त्या मॅनहॅटनवर आता अंधाराचे साम्राज्य पसरलेले असते.
...रात्र सरत जाते तसा गुंता सुटत जाते आणि हडसन नदीवर सूर्याचे प्रथम किरण पडता-पडता सर्व काही आलबेल होते आणि वाचक सुटकेचा निःश्वास टाकतो.


मुळ लेखक- कॅरॉल हिगीन्स क्लार्क
अनुवाद- जयंत गुणे
पृष्ठे- १३०
किंमत-१४० रुपये
मुखपृष्ठ- चंद्रमोहन कुलकर्णी

छोटा जवान

सुभेदार असलेल्या तुळोजीरावांनी युध्दभूमीवर शौर्य गाजविले...
त्यांचाच वारसा पुढे चालवत मुलगा बाजीरावही सैन्यात दाखल झाला.
भारत-चीन युध्दात शौर्य गाजवताना बाजीरावही...

शौर्याची परंपरा असणा-या मोहित्यांच्या घरातच यामुळे सावट पसरले..

बालपणापासून पराक्रम, शौर्य़ यांच्या कथा ऐकणा-या शिवाजीवर या घटनेचा खोलवर परिणाम झाला.
आपल्या वडिलांचा शोध घेण्यासाठी हा छोटा जवान.. निघाला..
सीमेवर..
देशावर निस्सीम प्रेम करणा-या शूरांची ही शौर्य़गाथा...

लेखक- व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे- ४२
किंमत- ४० रुपये
मुखपृष्ठ व मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
दुसरी आवृत्ती- मे, २०१२

जनावनातली रेखाटणे

मी रेषांकडे केव्हा, कसा वळालो ?
आज आठवतं ते इतकंच की, लहान वयातच वळलो.
शब्दांकडे वळण्याआधी रेषांकडे वळलो.
घरात कोणी चित्रकार नव्हते.
कोणामुळे हा नाद लागला ?
काही सांगता येत नाही.
आठवणी उकरु लागल्यावर ध्यानात येतं की,
ही आवड निर्माण व्हायला माझी आई
थोडीफार कारणीभूत झालेली आहे.
रांगोळ्या, गव्हा-तांदळानी भरलेले चौक,
रंगविलेले संक्रांतीचे घट, हिरवी पाने, नारळ,
सुपा-या, खणांच्या घड्या, काचेच्या बांगड्या,
बुक्का, गुलाल, हळद-कुंकू, चैत्रगौरी,
त्यांच्यापुढील आरास, सारवलेल्या अंगणात
रेखलेली पावले...

आकृती, रंग, रेषा किती विविध आणि
सुंदर रुपं मनाला बघायला मिळायची !

मला आज वाटतं,
चित्रकलेचं माझं शिक्षण इथून सुरू झालं...


लेखक- व्यंकटेश माडगूळकर
किंमत- १४० रुपये
मुखपृष्ठावरील रेखाटन- व्यंकटेश माडगूळकर
मुखपृष्ठ, मांडणी व रचना- चंद्रमोहन कुलकर्णी
दुसरी आवृत्ती- मे, २०१२

सीताराम एकनाथ

एकनाथबाबानं गाव लेकरागत जपला. त्याच्यासारखा माणूस पुन्हा होणार नाही, म्हणून गावं रडलं. त्या सूर्यापोटी हा शनी जन्मला..

सुंद्रा माळिणीसारख्या कैक जणांचे तळतळाट त्याच्या माथी होते आणि तरीही तो तेच काम करीत होता. त्याचं लक्षण खोटं होतं. चिंचाळ्यातली बरी दिसणारी एक बाई सोडली नाही. कुणाच्या जमिनी व्याजात बळकावल्या. कुणाच्या मोटेची चालती बैलं सोडून आणून आपल्या गोठ्यात बांधली. कुणाच्या मळ्यातली झाडं तोडून तिस-याच्या जागेत अरेरावीनं स्वतःचे इमले उठविले!

चिंचाळ्याची उभी रयत त्यानं गांजली. गरीबगाव नाडलं, पिडलं. बापाची पुण्याई, ढीगभर पैका, सरकारदरबारी वजन ह्यामुळं मनातून जळणारं गाव अजून गप्प होतं. पण असं ते किती दिवस गप्प रहाणार?

इतक्या जणांचे तळतळाट माथ्यावर असताना तो किती दिवस जगणार!
धनदौलत, परंपरा कशी जपणार?
इनामदारांच्या घराण्य़ाचा वंशवेल कसा वाढणार?


लेखक- व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे- १३२
किंमत- १३० रुपये
मुखपृष्ठ व मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
तिसरी आवृत्ती- मे,२०१२

सुमीता

`साहित्य अकादमी पारितोषिक` विजेती श्रेष्ठ कादंबरी The Shadow from Ladakh या इंग्रजी पुस्तकाचा अनुवाद

तू आमचे नेतृत्व कर, असं म्हणून भास्करनं आपल्या हाततातील मशाल सुमीतत्च्या हाती दिली.
गांधीग्रामध्ये प्रवेश करता करता तिच्या हातातील कंदील आपल्या हातात घेतला...
त्याच्या मनात आलं की, आपल्या ओळखीची सुमीता ही नव्हे...

प्रथम आपल्याला गावच्या सडकेवर दिसली,
ती ही नव्हे..
त्या जुन्या देवळाबाहेर पडताच थोडी अधिक शहाणी झालेली, ती ही नव्हेच..
हिच्यात नेमका कोणता बदल झालेला आहे, हे त्याला सांगता येत नव्हतं;
पण आत्ताची सुमीता ही नवी होती, एक चमत्कार होता.....


मूळ भारतीय लेखक- डॉ. बी. भट्टाचार्य
अनुवाद- व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे- ३३४
किंमत- ३५० रुपये
मुखपृष्ठ- चंद्रमोहन कुलकर्णी
तिसरी आवृत्ती- मे, २०१२

जंगलातील दिवस

आपल्या जीवनाला फुरसदीचा एक लाबंलचक, भरजरी पदर असावा, असं मनापासून वाटत असलं, तरी चरितार्थ चालविण्यासाठी कामधंदा करण्यातच आपण फार खर्ची पडतो.
आपलं सगळं जीवन एकता विलक्षण यांत्रिक गतीनं झपाटून टाकलं आहे.
कधी अंगावर चांदणे पडत नाही,
कधी झाडाच्या पानांची सळसळ ऐकू येत नाही.
कधी ओढ्यात अंघोळ होत नाही,
कधी उताणं झोपून चांदण्यांनी गच्च भरलेलं आभाळ पाहता येत नाही....

मी कुणी मृग-पक्षी-शास्त्रवेत्ता नव्हे किंवा वनशास्त्रांचा अभ्यासकही नव्हे. परंतु तरीही रानावनातील अदभुत जगाविषयी माझ्या छंदिष्ट मनात जे अनिवार आणि न संपणारं कुतूहल आहे..
त्याचा हा वृत्तान्त आहे..

लेखक- व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे- १६४
किंमत- १७० रुपये
मुखपृष्ठ व मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
चौथी आवृत्ती- मे, २०१२

बेलवण

चहूकडे विकासकामांचा धडाका सुरू झाला. अमक्या गावाने शाळा बाधली, तमक्या गावाने रस्ता करुन घेतला, तर फलाण्या गावाने धरण उठविले. अन् मग हिव-याच्या बेलवण नदीवर पूल बांधायची कल्पना वाण्यानं काढली. पूल नाही, पण फरशी बांधण्याकडे गावाचा कल झुकू लागला..

घरटी किती वर्गणी.. याचा खल झाला. ..अन् भीमा वस्तादाने एकाएकी आवाज टाकला- “पूल टाकायंच काम जो करेन, त्येचं कल्यान व्हनार न्हाई!”

झालं.. हिव-याच्या बेलवणचं घोडं अडलं. सगळ्यांच्या फायद्याचं अन् सोय होण्याचं हे काम- मग भीम्या अन् त्याच्या बरोबरच्या पोरांना ते होऊ नये, असं का वाटलं होतं ?

बरं, नको तर नको..पण या पुलाचं काम न होण्यानं विरोध करणा-या भीमाचा तरी त्यापुढं किती फायदा झाला, की... झालं आयुष्य़ाचंच नुकसान?


विकासकांमांना आडव्या टाळक्याची अन् स्वार्थी मनोवृत्ती कशी खोडा घालते, याचं हुबेहूब चित्रण...

बेलवण...

लेखक- व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे-२०
किंमत- ३० रुपये
मुखपृष्ठ व मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
चौथी आवृत्ती- मे, २०१२

चरित्ररंग

`आजचे राजे, महाराजे लेखकाला स्फूर्ती देणारे नाहीतच.
देवदेवता तूर्त रजेवर आहेत.
आज नायक व्हायला उरले आहेत- गरीब लोक आणि शास्त्रज्ञ.
गरीब लोक जेव्हा लढा देतात,
तेव्हा तो उपासमारीशी केलेला नायकी लढाच असतो.
त्यात हरलं की दंड भरावा लागतो;
तो तुरुंगवासाचा किंवा मरणाचा.
सहाजिकच लेखक लढाऊ-वृती जिथं आढळते,
तिथे ओढला जाणारच.
आता ही लढाई-वृत्ती त्याला फक्त गोरगरींबांच्यातच अढळतेय....`

लेखक- व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे- ८८
किंमत- ९० रुपये
मुखपृष्ठ व मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
दुसरी आवृत्ती- मे, २०१२


...अशाच देश-विदेशातील लेखक, चित्रकार...
आणि कलावंतांना अवगत करून देणार...`चरित्ररंग...`

जांभळाचे दिवस

जेव्हा..

मनाला भुरळ घालणारे `जांभळाचे दिवस` लवकर संपतात,
टेकडीचा उतार उतरायलाही वामनरावांना फार वेळ लागतो,
पोस्टमनच्या अनवाणी पायांना वहाणा मिळतात,
मनात आणि घरात कोणालाही शिरकाव करु न देणा-या बाई बदलतात,
मर्यादशील वंचा बाजारची वाट चालताना मन मोकळे करते,
विस्मृतीत गेलेल प्रेम `सकाळची पाहुणी` बनून अनंतरावांकडे येते,
ओढग्रस्त परिस्थितीत मुलासाठी घेतलेली सायकल हरवल्यानतरही काळे मास्तर सुटकेचा निःश्र्वास सोडतात,

तेव्हा..
काय घडते ? या अनुभूतीचा अवीट बहर म्हणजेच `जांभळाचे दिवस.`

लेखक- व्य़ंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे- ११२
किंमत- १२० रुपये
मुखपृष्ठ व मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
चौथी आवृत्ती- मे, २०१२

एक एकर

माणसानं आपल्या आयुष्यात केलेल्या कोणत्याही ब-यावाईट कृत्यापेक्षा, त्यानं लावलेले वृक्ष जास्त काळ टिकतात.
संस्मरणीय असं वाईट कृत्य हातून घडाव, अशी सत्ता किंवा सामर्थ्य माझ्यापाशी कधीच नव्हतं.
बरी म्हणावीत अशी भाविक कृत्ये मात्र हातून पार पडली आहेत.

पण आज मला वाटतं, माझ्या गाजलेल्या पुस्तकांपेक्षा,
मी लावलेले आणि जोपासलेले आंबा आणि चिंच
यासारखे महावृक्षच जास्त काळ टिकतील...

लेखक- व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे- ६६
किंमत- ७० रुपये
मुखपृष्ठ व मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
दुसरी आवृत्ती- मे, २०१२

अशीच आहे ही लेखकाची `एक एकरा`तील सर्जनशीलता...

सिंहाच्या देशात

बर्नाड आणि मायकेल ग्रझीमिक यांनी विहवेल्या
`Serengeti Shall Not Die!
या ग्रंथाचा संक्षिप्त अनुवाद


हिटलरने लक्षावधी लोकांना धाकात ठेवले. त्याच्यासाठी लक्षावधी लोकांनी प्राण दिले आणि लक्षावधी लोक त्याच्याशी लढून मेले. आज जर्मनीमधल्या शाळकरी मुलांना हिटलरविषयी प्रश्न विचारले, तर त्यांना फार थोडे माहित आहे, असे दिसून येते. हिटलरच्या अनुयायांची तर नावेसुध्दा मुलांना माहित नाहीत.
मानवी ध्येयाने लोक लवकर ही ध्येये विसरतात. आपण नाश केला नाही, तर निसर्ग चिरंतन आहे!
आज ज्या परिषदेच्या बातम्यांनी वृत्तपत्रे भरून गेली आहेत, त्या परिषदेसंबंधी आणखी पन्नास वर्षांनी मावळत्या सूर्याने लालेलाल केलेल्या आभाळाच्या पार्श्वभूमीवर उभा राहून सिहं गर्जना करेल, तेव्हा ऐकणारा थरारून जाईल. मग तो डेमोक्रॅट असो, बोल्शेव्हिक असो, इंग्लिश, जर्मन, रशियन, स्वाहिली कोणतीही भाषा बोलणारा असो.
आणखी पन्नास वर्षांनी, शंभर-दोनशे वर्षांनीसुध्दा कुरणावर दिसणा-य् ह्या सिंहासाठी, झेंब्र्यांसाठी आज काही करणे, हा खरोखरीच वेडेपणा ठरेल का?

अनुवाद- व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे- ७६
किंमत- ८० रुपये
मुखपृष्ठ व मांड़णी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
चौथी आवृत्ती- मे, २०१२

पारितोषिक

साहित्यसंमेलनं कशासाठी भरतात?
यावर अनेक विवाद निर्माण होतात;
मात्र या आनंदमेळ्याचं नक्की प्रयोजन काय?
याचं लेखकानं केलेलं समर्पक विवेचन...


लेखक- व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे- १३६
किंमत- १६० रुपये
मुखपृष्ठ व मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
चौथी आवृत्ती- मे, २०१२


`माणसाचं सारं अस्तित्व म्हणजे भोवतालच्या
जगाशी तो प्रस्थापित करीत असलेल्या
अनेकविध संबंधांची एक मालिका असते.
साहित्य म्हणजे मुलतः अशा प्रकारचा एक संबंध.
साहित्यसंमेलनासारख्या आनंदमेळ्यात
मायभाषेसंबंधाचं प्रेम उजळून निघतं,
रसिक वृत्तीचा परिपोष होतो आणि
वाड्.मयीन व्यवहाराशी असलेला संबंधही
अधिक जिव्हाळ्याचा व जवळचा होतो.
आपल्या सांस्कृतिक जीवनातील
ती एक महत्वपूर्ण घटना असते.`

उंबरठा

लेखन हे कधी आपण आयुष्याचे वेड बनविले आहे का?
एखाद्या मुसलमानी गवयाप्रमाणे
आपले आयुष्या कधी उधळून दिले आहे का?
चोवीस तास आपण आपल्या नशेत राहिलो आहोत काय?
मुळीच नाही! आपण जीवन जगलो नाही ,जीवन पाहिले नाही. कारण आपली हिंमत झाली नाही!

जोपर्य़त आपण प्रतिष्टा, धन, शाश्वती यांना सांभाळायचा प्रयत्न करीत आहोत,
तोपर्य़त दिव्य-भव्य असे आपल्या हातून
काहीच निर्माण होण शक्य नाही.
एखादा जबरा माणूस व्याकरणाला लाथ मारील आणि भाषेला पुढे नईल.
एखादा कलावंत लौकिक नीतीला लाथ मारील, पण लोकांना अलौकिक नीतीचं दर्शन घडवील.
दरोडेखोरही नीतीला ठोकारतो आणि कलावंतही ठोकरतो..
पण दरोडेखोर समाजाला खाली नेतो आणि
कलावंत समाजाला वर घेऊन जातो!

लेखक- व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे- ११२
किंमत- १२० रुपये
मुखपृष्ठ म मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
आवृत्ती पाचवी- मे, २०१२

वावटळ

आपल्या घरांना लागून असलेली घरे,
अडीनडीला आपली मदत घेणारी,
आपल्याला मदत करणारी,
आपल्याच गावातील ही माणसे आपली `शत्रू` होतील..
असे त्यांना कधी वाटले नव्हते.
त्यांच्यापासून आपल्याला धोका आहे,
ही जाणीव त्यांना प्रथमच होत होती.
हा धक्का अगदी अनपेक्षित होता.
त्याने ही मंडळी मूळापासून कलली होती.
कधी नव्हे ते त्यांना वाटत होते की, आपण अनाथ आहोत...
आपले असे म्हणायला कोणी नाही.
आता कशाची शाश्वती नाही.
केव्हा काय होईल याचा नेम नाही!

एका `वावटळी`मुळे हे सर्व घडले होते...

लेखक- व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे- ८८
किंमत- ९० रुपये
मुखपृष्ठ व मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
पाचवी आवृत्ती- मे, २०१२

नागझिरा

`पहाट होई ती दयाळ पक्ष्याच्या भूपाळीने.
क्षितिजापलिकडे कललेला ;चांदोबा दिसे. झाडांचे उंच-उंच बुंधे,
पर्णहीन असा त्यांचा विस्तार- यावर आभाळ हळूहळू उजळत जाई.
माझ्या निवासापुढे कडीला टांगलेला कंदील फिकट पिवळा दिसू लागे.
मग झटपट अंथरूण गुंडाळून मी आयुष्यातल्या
या नव्या दिवसाचे सार्थक करण्यासाटी बाहेर पडत असे....`




महाराष्ट्रातील एखाद्या आडबाजूच्या जंगलात जाऊन महिना दोन–महिने राहावे; प्राणिजीवन, पक्षिजीवन, झाडेझुडे पाहात मनमुराद भटकावे आणि ह्या अनुभवाला शब्दरुप द्यावे, हा विचार गेली काही वर्षे माझ्या मनात घोळत होता.
परदेशात ह्या विषयांसंबंधी आस्था आहे, अब्यासक आहे. अभ्यासकांना मदत करणारी विद्यापीठे आणि संस्था आहेत. आपल्याकडे तसे कुठे आहे ?

एकोणीसशे अठ्ठ्याहत्तर साली मे महिन्यात मी नागझिराला गेलो, राहिलो. त्या मुक्कामात मी जे पाहिले, लिहले, जे रेखाटले, ते हे पुस्तक.

लेखक- व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे- ९०
किंमत- ९० रुपये
मुखपृष्ठ व मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
सातवी आवृत्ती- मे,२०१२

भंडारा जिल्ह्यातील नागझिरा अभयारण्यात गळ्यात दुर्बीण, मनात अमाप उत्साह आणि आस्था;
केवळ या अल्पशा भांडवलावर लेखकाने मुक्काम ठोकला. काय सापडले या जंगसफारीत...
त्याचा हा वृत्तांत!

प्रवासः एका लेखकाचा

साहित्यिक असतो, होत नाही.
जितक्या स्वाभाविकपणे केळीला घड येतो.
तितक्याच स्वाभाविकपणे त्याच्याकडून लेखन होते.
जमिनीचं कवच फोडून वर उफाळून येणा-या
केळीच्या रसरशीत कोंभातच घडाचं आश्वासन असतं
असा ते मुळातच असला, म्हणजे आजूबाजूच्या वातावरणाचा लाभ त्याला मिळतो.

व्यंकटेश माडगूळकर यांच्या ४० वर्षातील लेखन प्रवासाचं मनोज्ञ दर्शन.

लेखक- व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे- १५६
किंमत- १५० रुपये
मुखपृष्ठ व मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
चौथी आवृत्ती- मे, २०१२

मी आणि माझा बाप

रुपांतरीत कथासंग्रह


कार्लो बुलोसान नावाच्या एका फिलिपिनो लेखकाचे `लाफ्टर वुईथ माय फादर` हे पुस्तक कै. सदानंद रेगे यांनी ब-याच वर्षापूर्वी माझ्याकडे पाठवून दिले आणि लिहले की, `तुम्हाला आवडेल`. हे पुस्तक मला इतके आवडले की ह्या लेखकाचा परिचय मराठी वाचकांना करुन द्यावा, असे वाटले म्हणून मी हे रुपांतर केले आहे.
बापलेकाचे इतके माकळे नाते आपल्याकडे मंजूर नाही.
तरीपण ह्या पुस्तकाततील बेरकीपणा, खट्याळपणा, गावरान विनोद आपल्यासारखाच आहे.
वातावरणही फारसे परके नाही, काही चेहरेही वाचकांना ओळखीचे वाटतील.

लेखक- व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे-७२
किंमत- ८० रुपये
मुखपृष्ठ व मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
तिसरी आवृत्ती- मे, २०१२

मंतरलेले बेट

`Big City Little Boy` या मॅम्युअल कॉन्युअल कॉमरॉफ लिखित कादंबरीचा अनुवाद

जन्माला यावे, ते एखाद्या रम्य बेटावर, हे भाग्य मला लाभले.
न्यूयॉर्कमधल्या मॅनहटन या रम्य बेटावर माझा जन्म झाला.
`मॅनहटन` म्हणजे एक लहानसे जगच होते.
अशा या जगात मी जन्माला आलो आणि
अगदी सुरवातीपासून त्याच्यावर माझा जीव जडला.
कळू लागल्यापासून मला वाटू लागले की, हे गाव माझे आहे आणि मी या गावाचा आहे.
..आणि मग या माझ्या गावात मोकळ्या अंगाने कुठेही हिंडायला मला काधी काही वाटले नाही.
मन मानेल तसे भटकावे, पाहिजे ते बघावे,
पाहिजे त्याची चौकशी करावी, अर्थात नाकळता होतो
तेव्हा मी फार लांब भटकत नव्हतो;
पण लवकरच मी कळता झालो.
धीट झालो आणि न्यूयॉर्कची गल्लीनगल्ली पालथी घातली.

अनुवाद- व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे- १२४
किंमत- १२० रुपये
मुखपृष्ठ व मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
चौथी आवृत्ती- मे, २०१२

ओझं

दलित जीवनावरील कथा

काठीच्या टोकावर टेकलेल्या दोन्ही हातांच्या पंजावर हनुवटी टेकून; देवा टक लावून साहेबाकडे पाहात होता. बघता-बघता त्याचे डोळे वटारले, तांबडे-लाल झाले, नाकपुड्या फुरफुरु लागल्या, दातांवर दात घट्ट बसले आणि दंडांना कापरे भरले.
डागदर ओरडला,
“ऐकतोस. काय, भ्यॅंचोत..”
देवा सटक्याने खाली वाकला आणि पायातले धुळीने भरलेले तुटके पायताण उपसून घेऊन ओरडला,
“अरं ए बांबलीच्या, चावडीचं जोतं उतरुन खाली ये. शिव्या देणारं तुजं थोबाड फोडतो ह्या तुटक्या जोड्यानं !”

दलित वाड्.मय ही संज्ञा आज ज्या अर्थाने रुढ झालेली आहे, त्यांच्या कितीतरी अगोदर एका दलिताच्या मनातील विद्रोहाची भावना टिपणारी `देवा सटवा महार` ही या संग्रहातील एक कथा.
या व अशा इतर अनेक कथांमधून व्यंकटेश माडगूळकर गावरहाटीतील दलित जीवन त्यातील दारिद्र्य, दुःख, संताप आणि अगतिकता यांसहित समर्थपणे रेखाटतात.
ग्रामीण आणि दलित असा एक बराचसा कृत्रिम भेद अलीकडील काळात मराठी साहित्यात रुढ होऊ पाहात आहे. माडगूळकरांच्या दलित जीवनावरील कथांचा हा संग्रह त्याल छेद देऊन मराठी ग्रामजीवनाच्या संदर्भात त्यांची एकसंघ अशी जाणीव निर्माण करणारा आहे.

संपादक
गो.म.पवार
पृष्ठे- १२६
किंमत-१५५ रुपये.
मुखपृष्ठ व मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
तिसरी आवृत्ती- मे, २०१२

परवचा

मुंग्या या पृथ्वीवर माणसाच्या अगोदरपासूनच्या रहिवासी आहेत आणि एक मुंगी कधी नसते. समाज असतो.
मोठं अदभुत असं सामाजिक जीनव आहे मुग्यांचं.
शेती करणा-या, प्राणिसंवर्धन करणा-या, लढणा-या, गुलामगिरी करणा-या, चोरी करणा-या, भीक मागणा-या मुंग्या आहेत.
काही कामकरी मुंग्यांची पोटं शरीराच्या मानानं अवाढव्य असतात. त्या हालचाली कमी करतात.
इतर साध्या कामकरी मुंग्या बाहेरुन मध आणून यांना खाऊ घालतात.
मोठ्या पोटाच्या मुंग्या मिळेल तेवढा मघ पिऊन घेतात. तो पचत नाही. तसात राहातो.
वारुळातल्या मुंग्यांना जेव्हा खायला मिळत नाही, तेव्हा त्या या मधमुंग्यांना ठार करतात.
आणि त्यांच्या पोटात साठलेला मध खातात.

आपल्याकडे काही आदिवासी या मुंग्या द्रोण भरुन बाजारात विकायला आणतात.

लेखक- व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे- २२२
किंमत- २२५ रुपये
मुखपृष्ठ व मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
तिसरी आवृत्ती- मे, २०१२

चित्रकथी

हजार वर्षामागे `चित्रकथी` होते.
चित्र, गीत आणि वाद्य या तिन्हीच्या मेळातून, श्रोत्यांना रंगविणारी कथा सांगणारे `चित्रकथी`.
जुन्यापिढीने हे लोक पाहिले आहेत.
आता मात्र काळाच्या लोंढ्यात ते वाहून गेलेत.
पण पूर्णपणे काहीच नाहीसे होत नाही...
....त्याप्रमाणे चित्रकथीचं आधुनिक रुप घेऊनच जणू `सिनेमा` जन्माला आला आहे.
या सिनेसृष्टीतील अनुभव माडगूळकरांनी कथन केले आहेत.
स्वतः `चित्रकथी` बनूनू...

लेखक- व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे- ९२
किंमत- ९० रुपये
मुखपृष्ठ व मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
चौथी आवृत्ती- मे, २०१२

सरवा

आपल्याकडं आता दोन प्रकारचे वाचक आहेत. एक शहरी वाचक आणि गुसरा ग्रामीण वाचक.
ग्रामीण भागातल्या लोकांना काही शहरी शब्द परिचयाचे नसतात आणि शहरी लोकांना ग्रामीण शब्द परिचयाचे नसतात.
`स र वा` हा शब्द शहरी लोकांच्या माहितीचा नाही.
कोरडवाहू जमिनित भुईमूग, हरभरा, गहू असलं पीक निघाल्यावर काही शेंगा जमिनीत राहतात; काही लोंब्या, काही घाटे राहतात. ते वेचणं म्हणजे `स र वा ` वेचणं.
ज्यांना धान्याचे मोल फाऱ कळालेलं असतं ते `स र वा` वेचतात.

नाटक , कादंबरी, लघुकथा, ललित लेख यांचं पीक निघाल्यावर लेखकापीशी `स र वा` पडलेला राहतो.
तो वेचण्याची चिकाटी दाखवावी, असं मी म्हणत होतो.
जे गोळा झालं, ते म्हणजे पसा-कुडता.
त्यात दाणे निघतील, खडे-मातीही निघेल.
सरव्यात हेही येतंच.

लेखक- व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे- १३४
किंमत- १४० रुपये
मुखपृष्ठ व मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्मी
तिसरी आवृत्तृ मे, २०१२

अशी माणसः अशी साहसं

जीवनात बरेच जण मळलेल्या वाटांनीच वाटचाल करतात.
स्वतःच्याच पावलांनी नव्या वाटा पाडणारे, हव्या त्या ठिकाणी जाऊन पोहोचणारे अगदी थोडे!
या थोड्यांमधलेच काही...

सिंदबादप्रमाणे समुद्र ओलांडून सातद सफारी करणरा `टिम सेव्हरिन..`

अफ्रिकेतल्या गोम्बे नॅशनल पार्कमध्ये राहून चिपांझी वानरांवर संशोधन करणारी `जेन गुडाल..`

उत्तर ध्रुवाकडील आर्क्टिकच्या ओसाड प्रदेशात प्रवास करणारा `फर्लं मोवॅट`.

अफ्रिकेतील टांझानियाच्या लेक मन्यारा नॅशनल पार्कमध्ये जंगली हत्तींच्या कळपात चक्क चारपाच वर्षे राहणारी `ओरिया`.
नाईल नदी तरुन जाण्याच्या जिद्दीनं एकाकी प्रवास करणारा `कूनो स्टुबेन.`

पक्षिजीवनाचा पन्नास वर्ष अभ्यास करणारे पक्षिनिरिक्षक `सलीम अली.`

फॉरेस्ट खात्यात अधिकारी असूनही झाडांच्या सावलीत वाढलेले आणि उघड्या रानात जन्मलेले निसर्गनादी `मारुतराव चितमपल्ली.`.


लेखक- व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे- १६८
किंमत- १६० रुपये
मुखपृष्ठ व मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
तिसरी आवृत्ती- मे, २०१२

पांढ-यावर काळे

पक्षांचे जसे वर्गीकरण केले जाते, तसे `पांढ-यावर काळे` करणा-या लेखकांचेही होऊ शकते
ते असे-

पौराणिक लेखक- क्रौंच पक्ष्याएवढा
ऐतिहासिक लेखक- पौराणिकाएवढा
विनोदी लेखक- राघूएवढा
मध्यमवर्गीय लेखक- कबुतराएवढा
झोपडपट्टी लेखक- राजगिधाडाएवढा
ग्रामीण लेखक- गावठीकोंबडी एवढा
बाल-लेखक- मुठीएवढा
भरड (खरड) लेखक- टिटवीएवढा


लेखक- व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे- १६५
किंमत- १७० रुपये
मुखपृष्ठ व मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
पाचवी आवृत्ती- मे, २०१२


`द बुक ऑफ ईंडियन बर्ड्`स हे बॉम्बे नॅचरल हिस्टरी सोसायटीने प्रसिध्द केलेले पुस्तक वाचकांनी पाहिले असेल.
आपल्या भारत देशात आढळणा-या सर्व पक्ष्यांची माहिती आणि रंगीत चित्रे त्या पुस्तकात पाहावयास मिळतात.
पक्ष्यांचा आकार (size), तो दिसतो कसा, खातो काय, उडतो कसा, शब्द कसा करतो (field character), त्याच्या सवयी काय असातात (habits) आणि तो केव्हा , कुठे, कसली व किती अंडी घालतो (nesting)
यांची मनोरंजक पण शास्त्रीय माहिती लेखकाने या पुस्तकात दिलेली आहे. पक्षिनिरीक्षणाचा ( bird-watching)) छंद असणा-यांना हा ग्रेथ फारच उपयुक्त आहे.
त्याच धर्थीवर प्रस्तुत लेखकाचा हा एक नम्र प्रयत्न आहे.

एक उदाहरण


मध्यमवर्गीय लेखक
आकारः कबुतराएवढा
दर्शनः `क्लार्क ग्रेड टू` सारखे. डोळ्यावर जाड चष्मा. शरीरसंपदा खर्ची पडलेली (किवा मोडून खाल्लेली) दिसते.
आढळः सर्वत्र
सवयीः हा कुठल्या तरी पेठेत दिसतो. तेच त्याचे विश्व असते. घुमता येत नाही. चिर्रSचिर्रS असा शब्द काढतो.
साधेसुधे जीवन आणि इतर मध्यमवर्गीयांची दुःखे हे खाद्य. लहानपणीच याचे पंख छाटतात. त्यामुळे त्याला उंच भरारी मारता येत नाही. पिंज-यातसुध्दा जनन होते.
उप्तादनः जुले ते ऑक्टोबर; परंतु सप्टेंबर मध्ये बहर असतो. संख्या बेसुमार.

( `पांढ-यावर काळे` या पुस्तकाच्या `लेखकदर्शन` यातला हा मजकूर)

चित्रे आणि चरित्रे

आपल्या छंदातूनच आपली उपजीविका करता आली, तर उपजीविका करणं हे माणसाच्या मानेवरचं जोखड न होता विटी- दांडूसारखा एखादा खेळ होईल. पण असे भाग्यवान फारच थोडे असतात की, ज्यांचा छंद आणि उपजीविकेचे साधन एकच असतं. आणि जरी असलं, तरी त्याचा उपयोग अनावश्यक वस्तू खरेदी करण्यापलीकडं होत नाही, असा अधिक पैसा मिळविण्यासाठी ह्या छंदाचा आणि स्वतःची उपजीविका करणा-या खेळाचा बोल-बोल म्हणता धंदा होतो. आणि कसलाही धंदा करायचा म्हटला, की माणूस म्हणून आपण उणे-उणेच होत जातो.

मी माझा आयुष्यातली पहिलीवहिली कमाई चित्रकलेवरच केली आहे आणि पहिलीवहिली नोकरी केली, तीही चित्रकार म्हणूनच. माझ्या अत्यंत आवडीचा हा विषय., पण तो मला पुरा अभ्यासता आला नाही. याचं कारण म्हणजे रंग, कागद, कुंचले ह्य चित्रकलेच्या साधनांना पैसे पडत होते. अभ्यासासाठी मुंबई, पुणे, कोल्हापूर असल्या मोठ्या शहरात राहावं लागत होतं. त्या मानानं लेखनासाठी लागणारी साधनं स्वस्त होती. ते कुठही बसून करता येण्यासारखं होतं. वयाची अत्यंत सुंदर अशी पंधरा वर्षे प्रयोगासाठी खर्च करुनही लिहिण्याचा छंद हे उपजीविकेचे साधन मला करता आईलं नाही, आणि मनूनं ज्याला श्र्ववृत्ती म्हणून त्याज्य असं सांगितल आहे, ती सेवावृत्ती पत्करावी लागली.


अजूनही मधून-मधून रेखाटनं करतो. स्वतःला हरवून जावं, अशी चित्रकलेशिवाय दुसरी काही वस्तू मला अजूनतरी मिळालेली नाही.


(``रंग रेषांचे मृगजळ` यातून घेतलेला हा मजकूर)


लेखक- व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे- २०४
किंमत- २०० रुपये
मुखपृष्ठ व मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
चौथी आवृत्ती- मे, २०१२

रानमेवा

मोठ्यात मोठी खरेदी केवढी असावी- हत्ती एवढी!
तानाजीला दंड झाला, शिक्षा झाली गुन्हा नसताना;
खरोखरीच गुन्हा केल्यावर मात्र- सुटका झाली!
श्रीमंत होण्यासाठी वेडसर गणाने आधार घेतला चक्क- इंद्रजालचा!
मिरा आणि सुबाची जातविरहित घट्ट मैत्री तुटली-बावामुळे!

..अशाच अवीट गोष्टींचा रानमेवा!


लेखक- व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे- ८०
किंमत- ९० रुपये
मुखपृष्ठ व मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
दुसरी आवृत्ती- मे, २०१२

---------------------------------
भूतकाळाकडे पाहणा-या दुर्बीणीचे आटे फिरवून तो काळ हात-अंतरावर आणला, तर मला असे दिसून येते की, मी कोणीही नसताना मी कोणीतरी वेगळा आहे, असे मला फार तीव्रतेने वाटते होते... असे आपल्या लेखनाबद्दल प्रेरणा तपासताना तात्यांना म्हणेज व्यंकटेश माडगूळकर यांना वाटे. त्याचें हे वेगळेपण शोधायचा प्रय्तन करावा, असे त्यांची मुलगी म्हणून, त्यांच्या लेखनाची निस्सीम चाहती म्हणून मला नेहमी वाटत आले. त्यांचे चौफेर, बहुविध, शतरंगी साहित्य आणि जीवन याकडे कुतूहलाने पाहणे हा माझा प्रेमाचा, ध्यासाचा, छंदाचा विषय आहे. पण त्यावर भाष्य करावं, असे सामर्थ्य माझ्या ठायी नाही की अधिकारही नाही.
त्यांच्या विपुल साहित्यातून काही अप्रकाशित कथा हाती लागल्या. `माझ्या लिखामागची कळसूत्रे` हा लेखही मिळाला.. तेव्हा त्यांच्या पहिल्या - वहिल्या कथेची `काळ्या तोंडाची` या कथेची आठवण झाली. वयाच्या एकोणिसाव्या वर्षी त्यांनी लिहलेल्या कथेला पुन्हा वाचकांसमोर आणावं अशी कल्पना आली.
प्रस्तुत संकलानात त्यांच्या अप्रकाशित कथा समाविष्ट आहेत. काही फार जुन्या पुस्तकातल्या आहेत, तर काही मला आवडलेल्या आहेत. रसिक, अभ्यासक, समीक्षक, साहित्यिक यांच्या प्रेमाला, समीक्षेला सामारं जाऊन त्यांचं साहित्य काळाच्या कसोटीवर उभं आहे. त्यात प्रस्तुत संकलनाची भेट आवडावी, अशी आहे.


(पुस्तकाच्या `ज्ञानदा नाईक` यांनी लिहलेल्या मनोगतातून साभार)

माणदेशी माणसं

स्वातंत्र्योत्तर मराठी साहित्यात जे अक्षर-ग्रंथ निर्माण झाले त्यात `माणदेशी माणसं`चा समावेश होतो.
या व्य़क्तिचित्रात जुन्या कथेततील गोष्ठ तर आहेच, पण जीवनाच्या अस्सल गाभ्यालाच स्पर्श करणारी नवलकथेची किमयादेखील आहे.
अंधारातून पहाट व्हावी, कळीचे फूल व्हावे इतक्या सहजतेने ही रेखाटलेली हि चित्रे अस्सल मराठी आहेत.
दरिद्री माणदेशातील, सामान्य जीवनातील न संपणारं दुःख निरागसपणे व्यंकटेश माडगूळकर सांगतात.
हे दुःख पाहिलं की मन भांबावतं. माणसं सुखासाठी धडपडतात, पण त्यासाठी ती जन्माला आलेली नसतात असा उदार विचार मनात येतो.
जीवनातील हे कारुण्य माडगूळकरांनी कलावंताच्या अलिप्ततेने टिपले आहे....
त्यानुळं त्यांची ही माणसं आपल्याला विसरता येत नाहीत.
त्यांची आठवण झाली की ती मनाला अस्वस्थ करुन टाकतात...


लेखक- व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे- १२४
किंमत- १२५ रुपये
मुखपृष्ठ व मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
तेरावी आवृत्ती- मे, २०१२

बाजार

पावसाची सर आली. उंटाचे अंग भिजू लागले.
निळू म्हणासा, चला, पळा! ह्याला निवा-याला ठेवले पहिजे.
आम्हाला कुणाच्याही घरात उंटाला ठेवायचे होते,
पण वाडीतील सगळी घरे बुटकी होती.
माझ्या घरात उंट मावत न्व्हता. निळूच्या घरात मावत नव्हाता.
देवळात मावत नव्हता उंटाला कुठेच निवारा नव्हता.
मेंढरांना, शेरडांना, कोंबड्यांना, कुत्र्यांना आडोसा होता.

माणसांना आडोसा होता, पण उंटाला नव्हता.
कारण तो सर्वात जास्त मोठा, उंच होता.
अचानक बाहेरुन परका आलेला होता.
पावसाची भुरभुर थांबली. संध्याकाळ झाली.
मग एकाएकी उंटाने पुढच्या पायाचे गुडघे मोडले.
त्याचा भलामोठा देह खाली आला.
मान लांब करुन त्याने भुईवर टाकली.
उंटाने टक लावून आमच्याकडे बघितले आणि डोळे मिटले....

लेखक- व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे- १०४
किंमत-११० रुपये
मुखपृष्ठ व मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
पाचवी आवृत्ती- मे, २०१२

कोवळे दिवस

चार भिंतीबाहेरची प्रत्येक प्रभात ही असाच नवा जोम,
नवे चैतन्य घेऊन उगवत असली पाहिजे.
याच कल्याणप्रद घटकेला पाखरांना गणे स्फुरते,
कळीचे उमलून फूल होते आणि वृक्षांना नवे धुमारे फुटतात..

अजवर मानवजातीच्या कल्य़ाण्य़ाचे जे जे म्हणून विचार विचारवंतांना आणि प्रतिभावंतांना सुचले, उच्चारले, गाईले किंवा लिहले गेले, तेही अशाच वेळी स्फुरले असावेत.....


अशाच एका मनस्वी कलाकाराचे आपल्या तरुण्यातील `कोवळे दिवस`...


लेखक- व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे- १३६
किंमत- १४० रुपये
मुखपृष्ठ व मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
सहावी आवृत्ती- मे, २०१२

पांढरी मेंढरे हिरवी कुरणे

ऑस्ट्रेलिया ! कसा असेल हा देश?
ऐकून माहित होवं की, जगातली सगळी पिकं ऑस्ट्रेलियात होतात.
हवा तो उद्योग करु शकता..
समुद्रात बुड्या मारुन मोती काढा,
हजारो गुरं काढून त्यांचं मांस परदेशी पाठवा,
हजारो मेंढ्या पाळून लोकरीचं उप्तादन करा,
जगातलं लहान, मोठं, `सबकुछ मिलेगा` दुकान चालवा,
शेतकरी होऊन शोकडो एकर अननस, गहू, ऊस पिकवा
किंवा भांडवल घालून `ओपेल` खड्यांची खाण चालवा...

काहीही करायला या देशात संधी आहे.


लेखक- व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे- ११४
किंमत-१२० रुपये
मुखपृष्ठ व मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
तीसरी आवृत्ती- मे, २०१२

डोहातील सावल्या

पावसाचा महिमा लहानपणापासून आम्ही ऐकला. या देशातल्या माणसाइतका आणखी कुणाला तो कळला असेल की नाही, माला माहित नाही. आमचे सगळे जगणेच पावसावर अवलंबून असते. `इथं..इथं.. बेस रे मोरा.. ` किंवा, `एक होती चिऊ, एक होता काऊ..` प्रमाणे `ये रे ये रे पावसा..` हे गाणे बालपणीच आपल्याला पाठ होते. पावसाने यावे म्हणून त्याला पैसा देण्याचे अमिष दाखवायचे ( ते सुध्दा खोडकर खोटे.) आणि मग मोठा पाऊस आला की नाचायचे, तर बायकांनी जात्यावर ओव्या म्हणायच्या –
पाऊस पडतो मृगाआधी रोहिणीचा,
पाळणा हालतो भावाआधी बहिणीचा..
पावसाबद्दाल एवढा भक्तिभाव का, तर `पर्जन्यात् अन्नसंभवः,`... मुख्य हे की काळी पिकली पाहिजे.
माणूस हा देवपूत्र कसला, ते निसर्गपुत्रच. दुष्काळी मुलखातल्या लहानश्या गावातच बालपण गेले म्हणजे पावसाचा मोठेपणा जास्त कळतो.
काळेनिळे ढग आकाशात जमून कसा गडगडडात होतो..वीजबाई कोसळू नये म्हणून मग घाईगडबडीने अंगणात पहारी टाकायच्या.
धो-धो पाऊ, कोसळला आणि रस्त्यारस्त्यांवर गढूळ तांबड्या पाण्याचे लोट वाहू लागले की.. `अगाबाबा, मायंदाळ पानी आदाळलं आज.. `म्हणून ओढा बघायला धावायचं.
काळा-पांढरी माती भिजून कसा घमघमाट सुटतो.. गुरेवासरे कशी आखडत्या अंगाने उभी राहतात..कोंबड्या फूगुन आडोशाला बसतात.. भिजलेल्या शेरडाकरडांचा वास झोपड्यातून पसरतो. लगेच चार दिवसात नाही तथे नवे-नवे कोंब तरारून येतात. कधी कुठे पडलेला चिंचोका फूटून त्यातून कोंब, कुठे जांभळाचे बी पडले त्यातून कोंब! लिंबोल्यातून, दामुक्यातून रोपे तरारतात. एरवी केराचे डोंगर वाटणा-या उकिरड्यावर कसले-कसले वेल पसरु लागतात. बघता-बघता सगळी धरणी तर हिरवीगार होतेच, पण घराची माळवदे व छपरे सुध्दा पोपटी दिसू लागतात. पावसानंतरची ही दुनिया म्हणजे चमत्काराच असतो.

लेखक- व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे- ८०
किंमत- ९० रुपये
मुखपृष्ठ व मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
दुसरी आवृत्ती- मे,२०१२

काळी आई

जेव्हा मला बघितले, माझ्या आईला मला पाजताना पाहिले, तेव्हा गुणा आईला कसनुसे वाटले.
कधी नाही ते आपल्या हातून घडावे, असे वाटले.
तो तिच्यात कधी नव्हते, ते एकाएकी उफाळून आले.
तिचे स्त्रीत्व झडझडून उठले आणि त्या नव्या अनुभूतीने माझी गुणा आई फार बेचैन झाली;
पण आता फार उशीर झाला होता.
मग एके दिवशी तिने काही ठरविले आणि आठ दिवस काही न खाता-पिता, न बोलता ती रानातल्या झोपडीत पडून राहिली.
विहिरीत पडून किंवा अन्य मार्गाने मरुन तिने माझ्या बापाला आणि गावाला धोक्यात आणले नाही.
सांगून-सवरुन ती शांतपणे रानातल्या झोपडीत राहिली आणि मरुन गेली....

लेखक- व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे- १२८
किंमत- १३० रुपये
मुखपृष्ठ व मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
आठवी आवृत्ती- मे २०१२

वाघाच्या मागावर

मुळशी धरणावर एक भेकर जीपपुढून आडवे पळत गेले. क्षणार्धात मी बार टाकला. माझे बागाईतदार मित्र निंबाळकर जीपखाली उतरुन भेकर घेऊन आले आणि म्हणाले, अरारा! भाऊसाब, गर्भिणी हाये हो!.

कोथरुडला निंबाळकरांच्या बागेत आम्ही भेकर सोलत असताना पुरी वाढ झालेले पोर तिच्या पोटातून बाहेर काढलेले पाहून निंबाळकरांची म्हातारी कळवळून म्हणाली, अरं लेकरानू, का सराप घेतला रे हा!
पण अशा प्रसंगामुळे बंदूक टाकून मी दुर्बीण घेतली, असे म्हणता येणार नाही. अवखळ असे वय सोडले , तर कोणता चांगला माणूस जिवंत पाहण्याचा अधिकार असलेल्या कोणा वन्य प्राण्याचा खून करण्याची इच्छा धरील ..?

लेखक-व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे- १७६
किंमत- १८० रुपये
मुखपृष्ठ व मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
तिसरी आवृत्ती- मे २०१२


माझे सन्मित्र जयंतराव टिळक यांच्या सोबतीने मी सिंहगडाच्या जंगलात भटकलो. मुळशी धरणापलीकडचे जंगल हिंडलो. पुण्याच्या परिसरातले डोंगर वेंधलो. कर्नाटकातल्या दड्डीकेरी, कोंडणकेरी, गुंजावती, मासूर ह्या राखीव जंगलात शिकारी केल्या आणि मुख्य म्हणजे जंगल पाहिले!... निसर्गाचा हा आदिअंत नसलेला विशाल ग्रंथ मी पाहिला आणि त्यातली चार अक्षरे मला ओळखता येऊ लागली.
ही अक्षरओळख झाली आणि लवकरच पशू-पक्षी मारण्यातला आनंद नाहीसा झाला. त्यांच्याविषयीचे कुतूहल, जिव्हाळा एवढेच उरले. बंदुकीऐवजी दुर्बीण आणि रेखनचित्राची वही घेऊन रानात जाणे मला जास्ती आनंदाचे वाटू लागले. मला वाटते, हरेक सुसंस्कृत शिकारी ह्याच इयत्ता चढत पदवीपर्यंत जातो. आता मी शपथपूर्वक सांगू शकेन की, समोर कांचनमृगांचा डौलदार कळप बघतितल्यावर मला घरी टांगलेल्या बंदुकीची आठवणसुद्दा होत नाही....

वाळूचा किल्ला

वाळूच्या किल्ल्याचं अस्तित्व केवळ क्षणभंगूर असतं, पण एका चिमुरडीसाठी ते शाश्वत ठरविण्याची धडपड करावी लागते...
हणमंताचं वागणं हे केवळ वेडसरपणा नाही, तर ते एक क्रौर्य आहे...
अनिकेतला कळून चुकलं की, आता काही घडणार नाही;
आषाढ, श्रावण, आश्विन, कार्तिक..सगळं सारखचं....
पहिलवान गड्यांनाही न जुमानता एका खोंडापुढे तेरा वर्षाची लिलू धिटाईनं उभी राहिली,
त्या दोघांमधलं नातं खास होतं..
एका राजाला व्याधीमुक्तीसाठी वैद्याच्या औषधापेंक्षाही एक `धक्का` रामबाण उपाय ठरला...
`वाळुच्या किल्ल्यां`सारखा असणारी मानवी भावभावनांचा हा बंध...
आपल्या सजग वेखणूतुन `तात्यांनी` साकारला आहे...


लेखक- व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे- ८४
किंमत- ९० रुपये
मुखपृष्ठ व मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
तिसरी आवृत्ती, मे २०१२

वाटा

आजकालच्या प्रवासात अनेक `वाटा` तुडवाव्या लागल्या.
...फार लवकर घराबाहेर पडलो. सोळाव्या वर्षीच या `वाटा` संपल्या आणि मी दिशाहिन भरकटत राहिलो.
पाय नेतील ती वाट,असा प्रकार झाला. सोबत नाहीच.
...इतकी वर्षे झाली, पण अजूनही पायाखाली मळलेली वाट आहे, असा भरवसा नाही.
हीच का `वाट` , असा सारखा संशय!
..तशाच जीवनातील अनेक `वाटा` चोखून पाहाव्यात !

लेखक- व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे- १००
किंमत- ११० रुपये
मुखपृष्ठ व मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
सहावी आवृती, मे २०१२

गोष्टी घराकडील

वर्षानुवर्षे म्हातारीच असलेली माणसे आपण पाहतो,
तसाच पारावर निंब आहे.
त्याला तरणा कोणी पाहिला असेल का, याची मला शंका आहे.
प्रचंड बुंधा असलेला आणि गुरवाच्या म्हातारीप्रमाणे अंगावर लहान-लहान आवाळे असलेला निंब आपला आहे तसा आहे. निबांचे म्हातारपण एका विशिष्ट जागी येऊन थांबलेच आहे.
चैत्रमासात पुन्हा चमत्कार होतो.
म्हाता-या निंबात पोपटी रंगाची पालवी चहू अंगानी उसळ्या घेऊ लागते.
तिच्या रुपाचा अगदी उजेड पडतो.
उन्हात तगमग होऊ लागली की, पारावर येऊन बसावे-
वाळ्याचे पडदे चहूबाजूंनी सोडले आहेत असे वाटते.

लेखक- व्यंकटेश माडगूळकर
पृष्ठे- १०४
किंमत- ११० रुपये
मुखपृष्ठ व मांडणी- चंद्रमोहन कुलकर्णी
पाचवी आवृत्ती मे २०१२

बाळपण संपले. चांगले कळू लागले. नोकरी करण्यासाठी, शिक्षणासाठी सगळे जण कुठे कुठे फुटले, तरी या वेड्यावाकड्या घराविषयीचे प्रेम कमी झाले नाही. वर्षातून एकदा आम्ही सारी भावंडे गावी एकत्र जमत असू. पसारा एवढा झालेला असे तरी, एवढे घरही गजबजून जाई. मग चांदण्या रात्री अंगणात लिंबाचा गार वारा घेत सर्वांनी बसावे, वडिलांनी रसाळ गोष्टी सांगाव्यात, सकाळी नव्या सोप्यात न्याहरी करीत बाळपण आठवावे, दुपारी बाजानानांनी वाढविलेल्या लिंबावरच्या साळुंक्यांचे मंजूळ बोलणे ऐकत डुलकी घ्यावी, संध्याकाळी दिवस कलल्यावर माळवदावर चढून मावळतीचे झगमगते रंग पहावेत.

ती सांदाडी बालपणी होती, तशीच पुढेही होती. जिज्ञासा आणि भिती गेली, तरीही त्या काळच्या आठवणींमुळे ती प्रिय वाटे. पुर्वी मला मोठा वाटणार सोपा आमची उंची वाढल्यामुळे आतका बुटका वाटे. तरी तुळ्यांवरुन त्याकाळी खडूने लिहिलेली ती वचने वाचून कशा गुदगुल्या होत. आम्ही तिघाही भांवंडाची अक्षरे तिथे होती. `अहिंसा परमो धर्मः`, सत्यमेव जयते, `यदा यदाही धर्मस्य` हा गीतेतील सगळा श्लोक... असे कितीतरी बोधसाहित्य आम्ही तिथे श्रध्देने उतरवून ठेवले होते.
रात्री अजूनही आई करुणाष्टके म्हणत जुन्या सोप्यात बसे. ती अंथरुणात पडल्या-पडल्या ऐकली की, ``रघुपति मति माझी आपलीशी करावी`, असे म्हणत आपणही तिच्या शेजारी बसावे वाटे.

पहाटे उठून वडील जेल्हा `उठा उठा हो सकळीक` ही भूपाळी म्हणत, तेव्हा अंथरुणावर पडायची लाज वाटून अंगण साफ करण्याचा हुरुप येई. तो सकाळचा सडा, ती जात्यावरची गाणी, ते पहाटोचे शेकणे या गोष्टींना काही आगळेच सोंदर्य येई.
त्या घरात असणे म्हणजे बाळपणात फिरुन असणे, प्रत्येक वस्तुवर पडलेल्या आजोबांच्या छायेविषयी भीततियुक्त आदर बाळगणे, बाजीनानांचे पाढरे केस पाहणे, वेड्या आजीच्या कुशीत झोपणे!


( `गोष्टी घराकडील`..कथेतली हा उतारा...नक्कीच ते भारलेपण देईल)